Tuesday 27 March 2012

Sione Vahe 1:8

Kaveinga:“Koe ‘ilo’i kita!”
Potu Folofola Sione 1:8
“Na’e ‘ikai ko ia ‘ae maama ka na’a ne ‘i ai koe’uhii ke ne fakahaa’i ‘ae maama”
Himi: 575/622/367
Talateu
Koeuho (essentio)‘o ‘etau nofo fakatonga koe “Faka’apa’apa” pea na’e tohi hono ngaahi fe’unu ke napanapangamalie moe fa’unga (forma) nofo fakatonga. Koe ngaahi fe’unu ko ia ‘eni: Ko ‘ete “to’onga,” ko ‘ete “Lea,” ko hoto “Teuteu,” ko ‘ete “Tauhi vaha’a” pea mo ‘ete “Ngaue.” Koe taimi ‘oku ma’opo’opo ai pea tu’otu’a tatau hono lalanga’i ‘ae ngaahi fe’unu ni ‘i he’etau nofo fakatonga pea ‘oku ne tala leva ‘a hoto tu’unga mo hoto mahu’inga ‘i he sosaieti: kohai ‘ae tu’i, kohai ‘ae hou’eiki pea kohai ‘oku kainanga ‘oe fonua pea kohai kita? Pea ko hono tali ‘oe ngaahi fehu’i ni “Koe ’ilo’i kita” pea ‘i he’ete ‘ilo’i pe kitaa pea ‘oku te mahu’inga’ia mo fiemalie lelei leva ke ngaue’i (instrumentum) mo ‘ofa hoto fatongia na’e fatu ke tupu mo kita. Na’e hoko mai ha tangata mei he ‘Otua ke ne teuteu’i ‘ae ha’ele’anga ‘oe Misaia pea ko hono hingoa ko Sione Paitaiso. Ko hono fatongia heni ke ne fakahinohino ‘ae kakai ‘o fekau’aki moe hoko mai ‘ae “Maama” pea ke ne hoko ai pe koe fuofua fakamo’oni ki he Maama ko ia. “Na’e ‘ikai ko ia ‘ae maama ka na’a ne ‘i ai koe’uhii ke ne fakahaa’i ‘ae maama” pea ko ia ‘etau veesi malanga.
 
Koe vete ‘oe potu tohi
’I he kamata’anga na’e hoko ‘o ‘i ai ‘ae ta’e’i ai koe’uhii koe Folofola ‘ae ‘Otua pea koe Folofola ko ia kia Sione na’e hoko kakano ia ‘ia Sisu Kalaisi (incarnatio Deus). Kia Sione ko Kalaisi leva ‘ae fou’anga ‘oe me’a “mo’ui” kotoa ki he mamani pea moe faingamalie’anga ‘ae me’a mo’ui kotoa ki ‘Itaniti. Koe lea “mo’ui/ grk: zoe” ‘i he Kosipeli ‘a Sione koe lea faka’itaniti ia. Koe lea ‘uhinga tatau mo ia na’e ngaue’aki ‘e Sisu he ki he’ene kau ako he po ‘oe ‘ohomohe “Ko au pe ‘ae hala, mo’oni moe mo’ui” (Sione 14:6). Koe “mo’ui faka’otua” ko ia ne ha sino ia ‘ia Kalaisi koe’uhii ke ne fakahaa’i ‘ae “maama” ko ia ki he taha kotoa pe. Koe feitu’u kotoa pe ‘oku ‘i ai ‘a Kalaisi kuopau ke ‘i ai foki moemaama ko ia (Sione 3:21; 8:12 ).Na’e toutou fakamamafa’i ‘e Sione ko “Sisu koe fekau’i mei he ‘Otua.” ‘Oku tau fa’a fanongoa ki he lea “’Apositolo” pea ‘oku ‘uhinga pe mo ia ki hano “fekau’i.” Pea pehee foki ki he kau Kalisitiane koe “fekau’i mai mei he ‘Otua ki mamani.” Ka ‘i ai ha taha kuo fekau’i mei he ‘Otua pea ‘oku ne ma’u leva ‘ae mafai totonu fakalaumalie. “Koe toko taha ko ia na’e ha’u mo fakaha koe’uhii ke ne fakahaa’i ‘ae maama koe’uhi ke tui ‘ae kakai kotoa pe ‘iate ia.” Na’e hoko mai ‘a Sione ke ne fakahaa’i ‘ae maama ‘ae ‘Otua ‘oku ‘ia Kalaisi Sisu. Ko Kalaisi ‘ae Maama ‘o mamani pea koe Maama ko ia ‘oku ne ‘omi ai ‘ae mo’ui ki he mamani. Kia Sione koe kii ke fakaava’aki ‘ae Kosipeli ni kuopau ke tau “TUI” ko “Sisu koe ‘Alo ‘oe ‘Otua mo’ui” pea ‘i he’etau ma’u leva ‘ae mo’oni ko ia pea ta ko kitautolu koe “maama’anga” ‘oe ‘Otua.
 
 ‘Oku ‘i ai ha ongo lea tefito he talanoa ni ko hono ‘uluaki koe “Fakamo’oni/ witness” pea ko hono ua koe “Maama/ Light.” ‘I he uike kuo ‘osi na’e kalanga ai ‘a Sione ki he fakatomala moe fakamolemole angahala. ‘I he uike ni ‘oku ne “fakamo’oni” mo “fakahaa’i” ‘ae founga ke a’u atu ‘ae huelo ‘oe Maama ki ha tapa pe. Hangee koe Palofita ko ‘Aisea ke tanu ‘ae luoluo pea holoki ‘ae ngaahi potu ma’u’olunga pea fakatokamalie ia koe’uhii pe kae malava ke haa atu ‘ae Maama moe Kololia ‘oe ‘Otua ki ha potu pe ‘oku nofo’ia ‘e ha po’uli ‘io koe natula ia ‘oe “Maama” ko ia te ne ‘i ha potu pe.”
 
Na’e fehu’ia ia ‘e he kau Livaite pe kohai tu ia? Ko ha nai koe? Ko ‘Ilaisia? ‘Oku ‘ikai ko koe ‘ae Palofita? Pea ne tali ki ai ‘Ikai! Pea nau pehee ki ai, Pea kohai ai koe? Na’e ‘ikai ko ha’ane faka’ikai’i (deny) mamahi ‘o Sisu ka na’a ne ‘i ai ke fakahaa’i mahino ‘oku ‘ikai koe Misaia ia! ‘ae tokotaha kuo ‘osi pani ‘io ‘ae tokotaha kuo fili mai ‘e he ‘Otua. ‘I he Kosipeli hono hiki tohi ‘e Matiu 11:14 ‘oku fakalea ai ‘o pehee ni “Pea hei’ilo pe te mou tali ‘ae lea ka ko ‘eni ia ‘ae ‘Ilaisia ka hoko mai.” ‘I he Kosipeli ‘i hono hiki tohi ‘e Sione ‘oku ‘ikai ko ‘Ilaisia ‘a Sione Papitaiso neongo ‘ae pehee ‘e Matiu ko ‘Ilaisia ‘eni ‘a Sione Papitaiso. ‘Oku matamata koe Kosipeli ‘a Matiu na’e fai ia ki he kau Siu he na’a nau nofo ‘amanaki tokua ‘e tomu’a hoko mai ‘a ‘Ilasiaa pea toki hoko mai ‘ae Misaia. Ko ‘enau fifili he kapau ‘oku  ‘ikai koe taha ia he fa’ahinga kakai na’a nau tui kuo ‘osi fakamafai’i fakalaumalie mei he ‘Otua pea koeha leva ai ‘ene totonu ke ne fai ‘ae papitaiso? Koe lahiange ‘enau faka’eke ‘a Sione koe tu’u ma’u ange ia ‘a Sione ‘i hono tu’unga koe fakahaa’i moe fakamo’oni ki he Misaia. Kapau na’a ko kitautolu na’e mei feefee nai ha’atau tali ki ha kau fakavilivili ni? Kia Sione Papitaiso na’a ne ‘ilo’i ia koe “le’o” pe ia ‘oku kalanga he toafa ke teuteu ‘ae ha’ele’anga ‘oe Misaia.Kia Sione ko ‘ene ‘i ai pe ke ne fakahaa’i ko Sisu ‘ae Maama pea ngata ia ai.
Fakaakonaki
Koe fatongia ‘o Sione heni koe “fakamo’oni” mo “fakahaa’i” ‘ae “Maama” ‘a ia ko Kalaisi. Koe tu’unga taula’eiki moe kau taki lotu pea na’a moe kau tauhi ki he temipale koe ngaahi tu’unga mohu faka’apa’apa’ia ‘i he kuonga ‘o Sione papitaiso. Kainga na’e ‘ikai ‘uhinga ‘ae ‘aukolo mai ‘ae taki lotu Siu, kau Falesi moe kau Siakalipe ‘ae fu’u kakai mohu faka’apa’apa’ia ni kia Sione ke papitaiso ko ha ‘uhinga ia ke ne toe “le’ei” pe “kaiha’asi” ‘a ‘ene kei hoko ai pe koe “fakamo’oni” moe “fakahaa’i” ki he kakai ‘ae “Maama”. Na’a nau ‘ai kia Sione ‘ae hingoa lalahi pea mohu faka’apa’apa’ia hangee ko ‘Ilaisia, Misaia pe taha ‘oe kau palofita (Malakai 3:1; 4:4: 5-6; Teutalonome 18:15)? ‘Ahaaa! Seuke! Koe mamana ‘ena hotau kakano ke hiki mo sani kitautolu ‘e ha kakai pea ongo ngofua ki ai hotau kakano he ko ‘ene he ko hono manako ia. Kainga koe
 tupu’anga ‘eni ‘etau “ta’e ‘ilo kitautolu” pea tau ala atu leva ‘o “teke’i ‘a Lei mei hono fu’u mei” kae “le’ei” pea kaiha’asi ‘ae langilangi moe kololia ‘o Ia na’e ‘a’ana ‘ae fakamalo’ia. Tau manatu kotoa pe ki he feinga totoivi ‘ae Tevolo he toafa Siutea ke “’ahi’ahi’i ‘a Sisu. Koe taha ‘oe ngaahi ‘aliaki ‘ae Tevolo ‘ae faka’ali’ali ‘oe mafai moe ngeia kae pangoo he na’e kei tu’u ma’u pe ‘a Sisu ‘i hono lakanga na’e hoko mai koe “fakamo’oni” mo “fakahaa’i” ‘ae ‘Otua na’a ne fekau mai ia. Kainga ‘oku hoko nai ‘etau fai fatongia lelei he lotu lelei ‘ae ‘Eiki ke me’a ngaue’aki ai kitautolu ‘e he Tevolo ke kaiha’asi ‘ae ngeia moe langilangi ‘o ia ‘oku tau malanga’i? Kia Sione papitaiso na’a ne ‘ilo’i ia pea ne ‘ilo’i foki moe ‘Otua.
 
Kia Sione koe "maama" ko ha fa'ahinga mahino fakalaumalie mo faka'ulungaanga kuo tali 'e he loto moe 'atamai ke ne nofo'ia ha mo'ui. Ko maama ko ia ka huhulu mai kiate kitautolu pea 'oku tau ma'u ai 'ae ongo me'a ni 'e ua. Koe 'uluaki 'oku tau 'ilo ai 'ae hulu 'etau angahala pea ko hono ua 'oku tau toe mamata ai pe foki ki he hulu moe lahi 'oe meesi moe 'alo'ofa 'ae 'Otua 'oku 'i hotau lotolotonga. Kia Sione papitaiso 'oku 'ikai ko ha'ane tuhu ki ha maama 'oku teu ke hoko mai ka 'oku ne fakahaa'i 'ae maama 'oku 'i honau lotolotonga. Koe taimi foki ko 'eni 'oku lolotonga tu'u pe 'a Sisu koe "Maama 'o mamani" 'i he lotolotonga 'oe fu'u kakai ni. Kia Sione ko honau palopalema koe 'i honau lotolotonga 'ae "Maama mo'onia" kae 'ikai ke nau lava ke 'ilo mo mamata ki ai. Ko hotau monu'ia'anga kainga koe 'iate kitautolu pe 'i hotau lotolotonga 'ae Maama mo'onia koe'uhii ke ne matu'aki ofi 'auptio 'i ha taimi 'oku tau tofanga ai ha loa. Pea 'ikai ia ko ia pe ka ke ne hoko foki koe takiama 'io pea hange koe fakatokanga 'a Paula ki he kainga 'Efeso "He neongo koe koto po'uli kimoutolu 'i mu'a ka 'i ono pooni koe koto maama ki he 'Eiki, mou laka 'o tatau moe fanau 'ae maama ('Efeso 5:8)
 
Fakama’opo’opo
Na’e ‘ikai ko Sione ‘ae maamaka ko ‘ene ‘i ai ke fakahaa’i ‘ae maama. Na’a ne hoko mai ke hangee ko “Tovi” mo “Fa’oa” he taumafa kava ke kalanga! “Koe hala ‘eni! Ko au ‘ae hala!” ‘Oku ‘ikai koe hala ki nauaka ‘oku na ‘i ai ke fakahaa’i ‘ae hala. ‘Oku tau ngaue’aki ‘ae ki’i me’a ngaue fakaono poo ni he fefolau’aki koe beaconpea ko hono fatongia ke ne tala atu mo faka’ilonga atu kiha feitu’u pe ‘i mamani ‘oku ai e faingata’a ‘oku lolotonga hoko ‘i tahi. Pea ‘ikai ia ko ia pe ka ‘oku ne tala ‘ae feitu’u ‘oku ‘i ai ha fiema’u tokoni fakavavevave ‘i tahi he ko hono fatongia pe ia koe tala ‘ae feitu’u ‘oku fiema’u ki ai ha fakamo’ui. Ko Sione ‘ae beaconhe talanoa ni ke ne tuhu ki he feitu’u ‘e hoko mai ai ‘ae Fakamo’ui ki ha faingata’a ‘oku lolotonga hoko he pilikimi ‘oku tau fai ni. Pea hangee koe tala loto ‘ae punake he Himi 622:2 “Tama folau  ke hanga mai koe kaveinga au ki Langi. ‘Oua ‘e ‘uli ha me’a kehe, ngaahi kaveinga fakahee. Koe fetu’u ngingila ma’u, Si’i fetu’u! Toki fetu’u “Koe feitu’u ngingila ma’u” Kainga ka too ha fakapo’uli he fononga’anga pea ‘oua ’aupito na’a siva pe vaivaimaha ‘etau ‘amanaki ka tau fakamama’u ki he “Fetu’u ngingila” ke ne taki kitautolu ki he ‘ai’anga kai ‘oe manu he Kilisimasi ‘oku tau teu fakamanatua ke tau mamata ai he “Fakamo’ui ‘o mamani” Kainga ko ‘eku ‘ilo’i au koe angahalako ‘eku toki ‘ilo’i mo’oni ia ‘a Kalaisi koe Fakamo’ui ma’aku “’Sisu koe La’aa lahi maama koe ‘o mamani Ke ke ulo mei he Langi kiate au (367:1). ‘Emeni!